Zatem ruszamy do pracy! Powodzenia!
Gimnazjum - III etap edukacyjny
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:
1) odbiera komunikaty pisane,
mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia
informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie;
2) wyszukuje w wypowiedzi potrzebne
informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu;
3) porządkuje informacje w
zależności od ich funkcji w przekazie;
4) odróżnia informacje o faktach od opinii;
5) rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem;
6) rozpoznaje wypowiedzi o
charakterze emocjonalnym i
perswazyjnym;
7) rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację,
prowokację);
8) dostrzega w wypowiedzi
ewentualne przejawy agresji
i manipulacji;
9) rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i wnioski;
11) czerpie dodatkowe informacje z przypisu.
2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń:
1) samodzielnie dociera do
informacji – w książkach, prasie, mediach elektronicznych oraz w wypowiedziach
ustnych;
2) stosuje zasady korzystania z
zasobów bibliotecznych, wyszukuje w bibliotece źródła potrzebnych mu
informacji;
3) korzysta ze słownika: języka polskiego,
poprawnej polszczyzny, frazeologicznego, wyrazów obcych, synonimów i antonimów
oraz szkolnego słownika terminów literackich – w formie książkowej i
elektronicznej.
3. Świadomość językowa. Uczeń:
1) rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy,
artystyczny i naukowy;
2) rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie
ich znaczenia w tekście;
3) dostrzega zróżnicowanie
słownictwa – rozpoznaje słownictwo
ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy i neologizmy,
eufemizmy i wulgaryzmy; dostrzega negatywne konsekwencje używania wulgaryzmów);
rozpoznaje wyrazy rodzime
i zapożyczone (obce) – rozumie ich funkcję w tekście;
4) rozpoznaje cechy kultury i
języka swojego regionu;
5) rozpoznaje w zdaniach i w
równoważnikach zdań różne rodzaje podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę – rozumie
ich funkcje;
6) rozróżnia rodzaje zdań złożonych
podrzędnie i współrzędnie, imiesłowowe równoważniki zdań, zdania bezpodmiotowe
oraz rozumie ich funkcje w wypowiedzi;
7) odróżnia temat fleksyjny od końcówki;
8) odróżnia czasowniki dokonane i niedokonane; rozpoznaje
tryby i strony (czynną i bierną) czasownika oraz imiesłowy – wyjaśnia ich funkcje w tekście;
9) rozpoznaje temat słowotwórczy i formant w
wyrazach pochodnych i wskazuje funkcje formantów w nadawaniu znaczenia
wyrazom pochodnym.
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:
1) opisuje odczucia, które budzi w
nim dzieło;
2) rozpoznaje problematykę utworu.
2. Analiza. Uczeń:
1) przedstawia najistotniejsze
treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście;
2) charakteryzuje postać mówiącą w
utworze;
3) rozróżnia narrację pierwszoosobową i
trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcje w utworze;
4) wskazuje funkcje użytych w
utworze środków stylistycznych
z zakresu słownictwa (neologizmów,
archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor), składni (powtórzeń, pytań retorycznych,
różnego typu zdań i równoważników), fonetyki (rymu, rytmu, wyrazów
dźwiękonaśladowczych);
5) omawia funkcje elementów
konstrukcyjnych utworu (tytułu,
podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego);
6) przypisuje czytany utwór do właściwego
rodzaju literackiego
(epika, liryka, dramat);
7) rozpoznaje czytany utwór jako: przypowieść, pamiętnik,
dziennik, komedię, dramat (gatunek), tragedię, balladę, nowelę, hymn, powieść
historyczną;
8) rozpoznaje odmiany gatunkowe
literatury popularnej: powieść
lub opowiadanie
obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy;
9) wskazuje elementy dramatu, takie jak: akt, scena,
tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog;
10) znajduje w tekstach
współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach)
nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady
mieszania gatunków;
11) uwzględnia w analizie specyfikę
tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura,
teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne.
3. Interpretacja. Uczeń:
1) przedstawia propozycję
odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją;
2) uwzględnia w interpretacji
potrzebne konteksty, np.
biograficzny, historyczny;
3) interpretuje głosowo wybrane
utwory literackie (recytowane w całości lub we fragmentach).
4. Wartości i wartościowanie. Uczeń:
1) ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości
pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane,
np. patriotyzm–nacjonalizm,
tolerancja–nietolerancja, piękno–brzydota, a także rozpoznaje ich
obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach;
2) omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i
innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np.
miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna,
samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i
poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne;
3) dostrzega zróżnicowanie postaw
społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w
ich kontekście kształtuje swoją tożsamość.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) tworzy spójne wypowiedzi ustne
(monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i
fabularnie opowiadanie, opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i
funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki, charakterystyka
postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu,
spektaklu i ze zdarzenia z życia, rozprawka,
podanie, życiorys i CV, list motywacyjny, dedykacja; dostosowuje odmianę
i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada;
2) stosuje zasady organizacji
tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym
wypowiedź na zadany temat;
3) tworzy plan twórczy własnej
wypowiedzi;
4) dokonuje starannej redakcji
tekstu napisanego ręcznie i na komputerze (umiejętnie formatuje tekst, dobiera
rodzaj czcionki według rozmiaru i kształtu, stosuje właściwe odstępy, wyznacza
marginesy i justuje tekst, dokonuje jego korekty, jednocześnie kontrolując
autokorektę), poprawia ewentualne błędy językowe, ortograficzne oraz
interpunkcyjne;
5) uczestniczy w dyskusji,
uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi;
6) przestrzega zasad etyki mowy w
różnych sytuacjach komunikacyjnych, m.in. zna konsekwencje stosowania form
charakterystycznych dla elektronicznych środków przekazywania informacji,
takich jak: SMS, e-mail, czat, blog (ma świadomość niebezpieczeństwa oszustwa i
manipulacji powodowanych anonimowością uczestników komunikacji w sieci, łatwego
obrażania obcych, ośmieszania i zawstydzania innych wskutek rozpowszechniania
obrazów przedstawiających ich w sytuacjach kłopotliwych, zna skutki kłamstwa,
manipulacji, ironii);
7) stosuje zasady etykiety
językowej – wie, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy w zależności od sytuacji
i relacji, łączącej go z osobą, do której mówi (dorosły, rówieśnik, obcy,
bliski), zna formuły grzecznościowe, zna konwencje językowe zależne od
środowiska (np. sposób zwracania się do nauczyciela, lekarza, profesora wyższej
uczelni), ma świadomość konsekwencji używania formuł niestosownych i
obraźliwych;
8) świadomie, odpowiedzialnie,
selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca) z elektronicznych środków
przekazywania informacji, w tym z Internetu.
2. Świadomość językowa. Uczeń:
1) rozróżnia normę językową
wzorcową oraz użytkową i stosuje się do nich;
2) sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą
polszczyzny; zna granice stosowania slangu młodzieżowego;
3) tworząc wypowiedzi, dąży do
precyzyjnego wysławiania się; świadomie dobiera synonimy i antonimy dla
wyrażenia zamierzonych treści;
4) stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie;
5) stosuje różne rodzaje zdań we
własnych tekstach; dostosowuje
szyk wyrazów i zdań składowych do
wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom;
6) wykorzystuje wiedzę o składni w
stosowaniu reguł interpunkcyjnych; stosuje średnik;
7) przekształca części zdania pojedynczego w zdania
podrzędne i odwrotnie, przekształca konstrukcje strony czynnej w konstrukcje
strony biernej i odwrotnie, zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i
odwrotnie – ze świadomością ich funkcji i odpowiednio do celu całej
wypowiedzi; zamienia mowę
niezależną na zależną;
8) wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich
rolę w modyfikowaniu znaczenia składników wypowiedzi;
9) wykorzystuje wykrzyknik jako część
mowy w celu wyrażenia emocji; stosuje wołacz w celu osiągnięcia efektów
retorycznych;
10) stosuje poprawne formy odmiany rzeczowników,
czasowników (w tym imiesłowów), przymiotników, liczebników i zaimków; stosuje
poprawne formy wyrazów w związkach składniowych (zgody i rządu);
11) operuje słownictwem z
określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się
przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka;
społeczeństwo i kultura; region i Polska).
Teksty kultury
1. Teksty poznawane w całości nie mniej niż 5 pozycji książkowych w roku szkolnym oraz wybrane przez nauczyciela teksty o mniejszej objętości nie można pominąć autorów i utworów oznaczonych gwiazdką:
*Jan Kochanowski – wybrane
fraszki, Treny (V, VII, VIII);
William Szekspir Romeo i Julia;
Molier Świętoszek lub Skąpiec;
*Ignacy Krasicki – wybrane
bajki;
Aleksander Fredro *Zemsta;
Adam Mickiewicz –
wybrana ballada, *Dziady cz. II, Reduta Ordona; Bolesław Prus lub Eliza Orzeszkowa – wybrana nowela;
*Henryk Sienkiewicz
– wybrana powieść historyczna (Quo
vadis, Krzyżacy lub Potop);
wybrane wiersze następujących
poetów XX w.: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimierz Wierzyński, Julian
Tuwim, Czesław Miłosz, ks. Jan Twardowski, Wisława Szymborska, Zbigniew
Herbert;
Aleksander Kamiński Kamienie na szaniec lub Arkady Fiedler Dywizjon 303;
utwór podejmujący problematykę
Holokaustu, np. wybrane opowiadanie Idy Fink;
Konstanty Ildefons Gałczyński –
wybrane utwory;
Stanisław Lem – wybrane
opowiadanie;
Sławomir Mrożek – wybrane
opowiadanie;
Antonie de Saint Exupéry Mały Książę;
wybrana powieść przygodowa;
wybrana młodzieżowa powieść
obyczajowa (np. Małgorzaty Musierowicz, Doroty Terakowskiej lub innych
współczesnych autorów podejmujących problematykę dojrzewania);
wybrany utwór fantasy (np. Ursuli
Le Guin, Johna Ronalda Reuela Tolkiena, Andrzeja Sapkowskiego);
wybrany utwór detektywistyczny (np.
Arthura Conan Doyle'a lub Agaty Christie);
wybrane opowiadanie z literatury
światowej XX w. (inne niż wskazane wyżej);
wybrana powieść współczesna z
literatury polskiej i światowej (inna niż wskazana wyżej);
inne pozycje książkowe wskazane
przez nauczyciela lub zaproponowane przez uczniów (przynajmniej jedna rocznie).
2. Teksty poznawane w całości lub w części (decyzja należy do nauczyciela):
Homer Iliada i Odyseja lub Jan
Parandowski Przygody Odyseusza;
Juliusz Słowacki Balladyna;
Miron Białoszewski Pamiętnik z powstania warszawskiego;
Ryszard Kapuściński – wybrany
utwór.
Biblia (opis stworzenia świata i człowieka z Księgi Rodzaju,
przypowieść ewangeliczna, hymn św. Pawła o miłości);
wybrane mity greckie.
3. Wybór publicystyki
z prasy i innych środków
społecznego przekazu;
wybrany komiks;
wybrane programy telewizyjne.